Ruben van Assouw, zo heet het jongetje dat de vliegtuigramp in Libië als enige overleefde. En dat weet heel Nederland, door de uitgebreide berichtgeving in de media. Naar de laatste berichten zijn er 70 Nederlanders omgekomen in het vliegtuig van Afriqiyah Airway dat 103 passagiers vervoerde vanuit Johannesburg. Een tragedie voor alle betrokkenen. Maar ook groot nieuws: vandaag brengt de Telegraaf een speciale gratis editie uit ‘in verband met de vliegramp in Tripoli’.

Gaat de berichtgeving rondom de vliegramp niet een beetje te ver? Is het niet een beetje te sensationeel? Blogger Guyurka Jansen vraagt het zich af op De Jaap. Hier reflecteert hij ook op het debat dat NOS-ombudsvrouw Guikje Roethof startte over de betrouwbaarheid, transparantie en professionaliteit van nieuwe media versus oude media. Met het oog op de berichtgeving rondom Libië schrijft Jansen: “Ondertussen kunt u zich rustig vergapen aan hoe de ‘professionele journalistiek’ de reet afveegt met haar ‘uitgangspunten’.”

Moeten foto’s van Ruben zo prominent getoond worden? Gaan we dit ook doen met het volgende slachtoffer van een tasjesroof? Of een aanrijding? Het speelt misschien in op een behoefte van de nieuwsconsument om zich betrokken te voelen bij het nieuws, maar moeten zogenaamd kwalitatief hoogstaande nieuwsmedia als de NOS daarop willen inspelen? De berichtgeving rondom de vliegramp in Libië toont aan dat de grens tussen ‘fatsoenlijke’ journalistiek en bloggers niet zo duidelijk is als gesteld wordt door mensen als Guikje Roethof (“Waar journalisten met open vizier werken, schenden de meeste bloggers de vertrouwelijkheid van hun naaste omgeving”).

Waar de nieuwsconsument over een week of een maand nog maar vluchtig aan terugdenkt, daar zullen nabestaanden nog jarenlang mee bezig zijn. Zo ook Ruben. Alles wat nu online staat over hem gaat nooit meer weg. Hij is nu een vehikel om kijkcijfers en oplages te verhogen. Natuurlijk is het wel echt groot nieuws en moet het gebracht worden, maar dit is een circus. Wie heeft een betere foto van Ruben aan de beademing? Wie kan meer vertellen over hoe hij op de basisschool is?

Het is een hype, want geen enkele nieuwsorganisatie wil achterblijven bij de anderen – het zogenaamde ‘ninja turtle syndrome’ -. Het is een tragedie, maar de verslaggeving is de ‘waan van de dag’.

Update 1 (19:30): Op het NOS-weblog laat de hoofdredactie weten waarom gekozen is voor het gebruik van de beelden van Ruben:

“Dat verhaal verdient het om verteld te worden, hoe hard het ook is. En vertellen doe je bij de televisie met beelden. Dat is waarom we het materiaal hebben gebruikt. Niet uit sensatiezucht, maar om ons journalistieke werk te doen. Om een compleet verhaal te vertellen aan ons publiek. De wereld te laten zien zoals hij is, dus. Met verdriet en geluk, met dood en leven.

In de manier waarop we het beeld gebruiken proberen we zo veel mogelijk uit de persoonlijke levenssfeer te blijven. In de montage hebben we de eerste beelden aangepast, omdat ze naar onze smaak aanvankelijk iets te close waren. Maar zijn gezicht blijft te zien. Vandaag kiezen we ervoor om Rubens achternaam niet te noemen, en op gepaste afstand te blijven van zijn familie en andere nabestaanden. Zijn oom en tante, die inmiddels bij hem zijn, slaan de maat.”

Update 2 (19:54): Demissionair staatssecretaris Ank Bijleveld van Binnenlandse Zaken heeft de pers opgeroepen om de nabestaanden van de slachtoffers van de ramp niet te benaderen. Dat deed zij vandaag tijdens een persconferentie samen met demissionair minister van Buitenlandse Zaken. Namens de nabestaanden ze Bijleveld: “Bel niet aan, vraag niet om informatie. Respecteer dat wij heel veel emoties hebben die wij moeten verwerken.”

Hieronder een geluidfragment van de NOS van een interview met Bijleveld na de persconferenstie (vanaf 1:28 over persoptreden)

Update 3 (14 mei 2010 10:21): De Telegraaf is af. Maar heeft wel de scoop. Roept iemand sensatiejournalistiek?

Ja.

Update 4 (14 mei 2010 13:34) De hoofdredactie van de Telegraaf heeft om 12:00 een verklaring uitgebracht over de publicatie van het interview met Ruben.

“Het spijt ons dat er onder onze lezers het gevoel is ontstaan dat De Telegraaf onzorgvuldig heeft gehandeld. Het is nooit onze bedoeling geweest om misbruik te maken van de situatie van Ruben.

De hoofdredactie van De Telegraaf hecht eraan te benadrukken dat verslaggeefster Van der Graaf in het onverwacht ontstane telefoongesprek met Ruben niets heeft gezegd over het ongeval en de ernstige familieomstandigheden van het slachtoffer.

De Telegraaf heeft tot publicatie besloten omdat Ruben symbool van leven is in deze enorme tragedie.

De hoofdredactie respecteert de oproep van het kabinet om terughoudendheid te betrachten in de contacten met nabestaanden.

Hoofdredactie De Telegraaf

vrijdag 14 mei 2010″

Er is dus sprake geweest van een ‘onverwacht ontstane telefoongesprek’. Onverwacht in de zin dat Van der Graaf niet verwacht had dat het zou lukken? Het is uiteraard aan de redactie om te besluiten tot publiceren en om je zo als krant te profileren. Of het smakeloos is en of het kan, is aan de lezer te bepalen en allicht de Raad van de Journalistiek.

Update 5 (15 mei 18:00): In Pauw en Witteman nog een verhelderend gesprek met HP/DeTijd-hoofdredacteur Jan Dijkgraaf over de publicatie van het interview met Ruben. Een goede discussie over wat wel en niet kan. Ook het blad ‘Binnenhof’, uit een samenwerking tussen HP/DeTijd en Weekend komt ter sprake. Waar de  vuilniszakken van André Rouvoet en Alexander Pechtold doorgeploeterd zijn; iets wat eens zou kunnen horen bij Nick Davies‘ ‘dark arts’ van de journalistiek.

Daar kan je van vinden wat je wilt, maar Dijkgraaf slaat hier de spijker op de kop: ‘daar gaat in Nederland de rechter over’. Echt sjiek is het niet.