De Italiaanse auteur Italo Calvino (1923-1985) schepte er genoegen in te experimenteren met genres en vertelvormen. Van zijn hand verschenen diverse boeken, variërend van geëngageerde sprookjes, neorealistische romans en absurdistische verhalen. Met Als op een winternacht een reiziger waagde hij zich tot het postmodernisme.
De roman, die in 1976 verscheen bij zijn vaste uitgever Einaudi, is niet minder dan het experimentele hoogtepunt van zijn oeuvre. Het is een intellectueel spel waarin hij de lezer opvoert als hoofdpersoon en diezelfde Lezer voorbereidt op het lezen van zijn eigen boek, ja, u begrijpt het goed: Als op een winternacht een reiziger.
Wanneer de Lezer aan het boek begint en tot pagina dertig is gekomen, valt hem op dat het boek niet de roman van Calvino is, maar het werk van een Poolse schrijver dat door een drukfout met die van Calvino verweven is. De Lezer, getroffen door de schoonheid van de eerste dertig pagina’s, besluit op zoek te gaan naar het vervolg ervan. Dat is het begin van een lange zoektocht, waarin de Lezer –vergezeld van de vrouw waarop hij later verliefd wordt, de Lezeres- aan tien verschillende romans begint, maar ze ongewild door onvoorziene omstandigheden niet kan uitlezen.
Die labyrintische zoektocht van de Lezer naar het verloop van de verhalen vormt het raamwerk van de roman. Daarin verwerkt zijn tien incipit, het beginstuk van een tekst, als afzonderlijke verhalen met elk een eigen thema, elk een eigen hoofdpersoon. Calvino hierover op een conferentie in Buenos Aires:
“Ik heb dus het begin van tien verschillende romans van niet bestaande auteurs moeten schrijven, elk in een bepaald zeker opzicht verschillend van mij en van elkaar.”
Terugkerende elementen in de metaroman zijn de machteloze, vaak (licht) neurotische hoofdpersonen bij wie de werkelijkheid haast absurdistisch door de vingers glipt.
Als op een winternacht een reiziger is wel een beetje doorbijten, zeker als je alle onderliggende verbanden probeert te begrijpen. Daartegenover staat dat de absurdheid van de tien losse verhalen en de wil om te weten hoe je eigen verhaal afloopt, je ruimschoots op de been houden.
Koop Als op een winternacht een reiziger hier

Door: Erik de Jong | 5 December 2009 | 2 Reacties
Categorie: Recensies |
Comments
2 Reacties
[...] kan dan gaan om boeken waarbij bepaalde passages kant noch wal raken, of om bijvoorbeeld abstracte schilderijen waar ik [...]
Prachtig… gewoon uit het leven gegrepen. Uit het mijne dan toch… Niet?