Wie in een drukke winkelstraat om zich heen kijkt, krijgt de indruk dat hij nooit meer geld nodig heeft. In talloze etalages worden de consument ‘gratis’ artikelen in het vooruitzicht gesteld. Vaak zijn deze producten echter niets meer dan lokkertjes waar je, via een slinkse omweg, uiteindelijk zelf voor betaalt. De term gratis dreigt te worden uitgehold door scherpe kleine lettertjes. Hoe gratis is gratis eigenlijk nog?
Menno Oomkens, uitgever van de site Gratis.nl, heeft jaren ervaring met de consumentenzucht naar gratis artikelen. Op zijn website informeert hij internetgebruikers waar de laatste freebies te halen zijn. “In Nederland heerst een cultuur waarin het verkrijgen van gratis artikelen hoog in het vaandel staat.” aldus Oomkens. “Mensen zien het als een sport. Dat is eigenlijk uniek in de wereld. Wanneer je in Argentinië gratis nieuwe velgenvoor je auto scoort, vinden mensen je een pauper. Hier ben je de koning.”
Een snelle scan door Gratis.nl leert echter dat artikelen vaak niet zo gratis zijn als ze lijken. Zo ontvang je pas een ‘gratis’ strandbal nadat er voor vijf euro een proefabonnement op het Parool is afgesloten. En om kosteloos een Nintendo Wii te ontvangen, moet eerst een uitvaartverzekering worden aangegaan. Oomkens: “Marketeers proberen hun waar te slijten door een gratis extraatje aan te bieden bij een product of dienst waar je wel voor betaalt. Dit communiceren wij heel transparant op onze site. De klant beoordeelt uiteindelijk zelf of de geboden propositie interessant is.”
De meeste bedrijven gebruiken de term gratis dus als lokkertje. Want écht gratis zijn de aangeboden producten over het algemeen niet. Geen wonder dat consumenten bij een mogelijk cadeau bijna als vanzelf op zoek gaan naar het bekende addertje onder het gras. Bestaat er nog wel zoiets als onvoorwaardelijk gratis?
“Absoluut” stelt Erik Scholtens, oprichter van de site GratiZ.nl. De 31-jarige Drachtenaar is al jaren diehard verzamelaar van gratis spullen, maar heeft ook daadwerkelijk nog nooit een cent neergelegd voor één van zijn aanwinsten. “Ik vind iets pas gratis als je er niets voor hoeft te betalen. Laatst was er een actie waarbij een keukenverkoper een ‘gratis’ auto weggaf bij een keuken vanaf 20.000 euro. Dat is dan dus niet gratis.”
Voor Scholtens is het verzamelen van gratis spullen een uit de hand gelopen hobby. “De één verzamelt postzegels en ik verzamel gratis producten. De hele zolder staat er al vol mee. Van gratis pennen tot zelfs een gratis opblaaszwembad. Via mijn site houd ik mensen op de hoogte waar ze gratis spullen op de kop kunnen tikken.”
Scholtens’ site trekt sinds de crisis aanmerkelijk meer bezoekers, inmiddels zo’n 20.000 per dag. De aanbiedingen van producenten nemen daarentegen juist af. “Een weggeefactie is vaak een dure actie. Een proefpakket kost al snel enkele euro’s plus verzendkosten. Aangezien het vaak om duizenden stuks gaan, kan dit behoorlijk in de papieren lopen. 100% gratis producten worden steeds schaarser. In plaats daarvan gebruiken bedrijven de term gratis om aandacht te vragen voor producten die niet volledig kosteloos zijn.”
Voor de echte gratisjagers zal er echter altijd wel wat te graaien zijn. Scholtens: “Wie echt goed zoekt, kan iedere dag wel een nieuw 100% gratis product vinden. Het lukt mij nu al 13 jaar. Het is eigenlijk niets meer dan een leuke speurtocht. Een gratis tijdverdrijf.”
Dit artikel werd eerder gepubliceerd in de Sp!ts van 30 november 2009 (pagina 11).
